april 18, 2024 Nieuws, Onderscheidingen
Marktplein · Hengelo, Nederland
Een nieuwe woonkamer voor de stad
Hengelo's grootste plein omgevormd tot groen en sociaal activiteitenplein
Naar een nieuw stadshart
Het centrum van Hengelo is opnieuw gedefinieerd op basis van een totaalvisie voor het hele stadscentrum. Drie kernzones met elk hun eigen karakter zijn vastgesteld en aangepakt. Elk gebied is verbonden met historische en architectonische herkenningspunten, de drie torens van Hengelo: de Lambertuskerk, het stadhuis en de Brinktoren.
De Markt is een grote stedelijke ruimte, ontstaan als erfenis van de naoorlogse wederopbouwperiode. Oorspronkelijk was de plek ingevuld als een open, overzichtelijke en verharde stedelijke ruimte die in de loop van de 20e eeuw geleidelijk door auto’s werd overgenomen. Ongeveer 25 jaar geleden werd het plein heringericht en autovrij gemaakt. Het werd destijds duidelijk ingericht als markt- en evenementenplein. Met de toevoeging van bomen en het nieuwe winkelcentrum Brink, met zijn markante toren op het plein, ontstond een veelzijdiger beeld. Toch veranderde het karakter nauwelijks: tijdens markten bruiste het, maar op andere dagen en daarmee het grootste deel van de tijd, bleef het onaantrekkelijk en kil, het oppervlak grotendeels stenig en overmaats, zonder voorzieningen of plekken om te verblijven en te recreëren.
Toen tussen 2010 en 2020 de behoefte aan verandering sterker groeide, werd een ontwerpwedstrijd gehouden. Een plan gebaseerd op een reconstructie van historische industriële bebouwing won de publieke stemming. Het plan kreeg echter weinig steun van de belanghebbenden en werd daarom weer afgeblazen. Deze ervaring was de aanleiding voor een tweede poging, met brede samenwerking en steun als kernvereiste van het proces.
Co-creatie
Vanaf deze tweede ronde werden wij bij het traject betrokken om een realistische optimale oplossing te vinden. Hiervoor gingen we als ontwerpers uitgebreid in gesprek met alle lokale belanghebbenden. In plaats van meteen een ontwerp te presenteren hebben we op basis van deze input vier verschillende scenario’s ontwikkeld en gevisualiseerd. Deze scenario’s dienden vervolgens weer als startpunt voor uitgebreide dialogen met de diverse betrokkenen. Ongeveer 1000 reacties op deze ontwerpen werden verzameld en hielpen bij het opstellen van een definitieve wensenlijst. Hieruit bleek dat de meest dominante respons neerkwam op een duidelijke wens voor meer groen en water, voor sfeer, een prettige omgeving en duurzaamheid. Tegelijkertijd moest er ruimte blijven voor de wekelijkse markt en andere evenementen. Verder sprak de stad de sterke wens uit om de Brinktoren en de berensculptuur te behouden voor de toekomst. Al deze wensen zijn verwerkt in het uiteindelijke resultaat, dat vervolgens met brede steun is gerealiseerd.
Torenkamer
Om de uitgebreide – en soms tegenstrijdige – wensenlijst te omvatten, kreeg het plein een opvallende structuur die een metaforische woonkamer voor de stad vormt: Een omvangrijke maar verfijnde architectonische structuur omlijst een groene en weelderige kamer.
De kern van het plein is ontworpen als woonkamer voor de stad. Het is daarvoor specifiek ontworpen als een uitnodigende ruimte met veel ruimte voor bijeenkomsten, zithoeken en allerlei activiteiten voor alle leeftijden. Dit geeft het plein elke dag van de week een groen en huiselijk karakter. De randen van het plein zijn daarentegen open en flexibel gelaten, zodat het winkelend publiek zich hier tijdens en buiten de marktdagen vrij kan bewegen. Het stalen frame vormt een sierlijke grens die deze twee gebieden scheidt en de muren van de Torenkamer definieert. Daarnaast herbergt het verlichtingsarmaturen en ondersteunt het klimplanten.
Circulariteit en klimaatadaptatie
De ruimte van het nieuwe marktplein voelt nieuw aan, maar waar mogelijk zijn bestaande structuren en bestratingsmaterialen zorgvuldig ingepast. Het bestaande paviljoen is opgeknapt en door de toevoeging van een groot podium en een nieuwe ondergrondse fietsenstalling geïntegreerd met het nieuwe plein. De bestaande grote betonnen bestratingsplaten van de voormalige inrichting zijn hergebruikt en opnieuw geïntegreerd in het ontwerp van de nieuwe marktstroken aan de buitenzijde van het centrale frame. Ook is een deel van de bestaande betonnen tegels behouden en ter plekke opnieuw gebruikt om een overgangszone langs de gevels en etalages aan het plein te creëren.
Het ontwerp van het plein is gericht op versterking van de aanwezigheid van groen in het stedelijk gebied. Het midden van het plein is daarvoor opgevat als weelderige tuin. Hierbij heeft de integratie van water in het plan bijzondere aandacht gekregen. Aan de zuidkant van het plein vormt een groot waterelement met stapstenen en natte vegetatie een landschappelijke aantrekkingsplek en een speelse zone. Aan de zijkanten van de tuinen zijn twee grote wadi’s ontworpen om regenwater op te vangen en te infiltreren.
