Een levendig stadspodium

Van verkeersknooppunt tot exponent van het vernieuwde stationsgebied

Het Jaarbeursplein in Utrecht was van oudsher de achterkant van het station, een oversteekplaats zonder noemenswaardige verblijfskwaliteit. Het lag direct aan de westzijde van het centraal station en diende zodanig als doorgang tussen het station en de Jaarbeurs. Met de uitvoering van het masterplan voor het stationsgebied, CU2030, kreeg het Jaarbeursplein echter een nieuwe rol: het werd voortaan het grootste stadsplein van Utrecht en diende als dynamische ontmoetingsplek voor reizigers, winkelend publiek, bewoners en werknemers.

Locatie

Utrecht, Nederland

Status

Gerealiseerd

Jaartal

2012 - 2018

Oppervlakte

4 ha

Opdrachtgever

Stationomgeving station Utrecht Centraal

Samenwerking

ZJA, Witteveen+Bos

Credits

Antoine Thevenet

Een plein in constante transitie

Als meest prominente open ruimte direct langs het stationsgebied veranderde het in de 20e eeuw voortdurend aan de behoeften van de omgeving, van busstation tot fietsenstalling. Deze aanpassingen, waarbij voortdurend ruimte werd weggenomen, resulteerden in een rommelig plein zonder samenhang of duidelijkheid. De uitdaging was om een uitnodigende entree te creëren voor de nieuwe stedelijke ontwikkeling aan de westkant van het station; mét behoud van flexibiliteit, maar vooral ook een uitnodigende plek om te verblijven.

Een plek voor evenementen en verblijfskwaliteit

Omdat het stationsgebied voortdurend in beweging is en blijft, met bouwprojecten die al tientallen jaren aan de gang zijn, was het belangrijk dat het plein zelf een constant rustpunt in de openbare ruimte zou bieden. Deze extra uitdaging, ervoor zorgen dat na de voltooiing van het plein zelf grote veranderingen in de gebouwen aan verschillende zijden mogelijk blijven, vereiste een strategische benadering. Bovendien sluit het plein aan op andere open ruimten, waaronder de entree en het voormalige parkeerterrein van de Jaarbeurs en ook de drukke Graadt van Roggeweg. Door de kwaliteit van de openbare ruimte in alle stadia van de ontwikkeling in het plein te integreren, werkt het dus ook als aanjager voor de ontwikkeling van de wijdere omgeving.

Ontwerp

Op en rond het nieuwe Jaarbeursplein is alles extra groot (XL). Dat geldt zelfs voor het gebruik van het plein: ook dat is XL. Het ontwerp van het plein was richtingbepalend voor verschillende situaties. Het plein biedt plaats aan grote stromen voetgangers, fietsers en grote evenementen in de stad. Het is een evenementenplein, maar tegelijkertijd moest de plek ook verblijfskwaliteit krijgen als ankerpunt voor de opwaardering van het hele westelijke stationsgebied. We stelden ons een concept voor dat gericht is op het bereiken van een gastvrije menselijke schaal binnen deze XL-omgeving, waardoor een levendig en sociaal veilig plein ontstaat.

Green structure

Flows

Typology

Access points

Het plein is ontworpen met een reeks lange, lage trappen die de ruimte verbinden en afbakenen en ook een aangename plek bieden uit de wind en in de zon. Deze treden dienen daarnaast om voetgangers en fietsers van elkaar te scheiden, zodat er een duidelijke scheiding ontstaat tussen verharde en groene gebieden, en ruimtes voor overgangen en verblijfsplekken.

Op het plein wordt een robuust assortiment bomen geplant, met verschillende soorten die zorgen voor afwisseling door de seizoenen heen. De bomen geven zowel een gevoel van diversiteit door de seizoenen heen als van schaal en zorgen zo voor een verticaal accent dat het plein verder integreert met de omringende hoogbouw. Bovendien verbinden ze de sfeer van het plein met de beleving van de Croeselaan en de stadsgrachten, beide gebieden met een vergelijkbare focus op bomen.

Flexibiliteit

De combinatie van flexibiliteit, duurzaamheid en uitstraling maken het een aantrekkelijk plein voor evenementen. Het is daardoor nu al het tweede gebied dat we hebben ontworpen dat heeft gediend als startpunt voor de Tour de France. Aan de Jaarbeurszijde worden momenteel diverse nieuwbouwprojecten gerealiseerd, die de positie van het plein als hart en entree van het vernieuwde stadsdeel versterken. Daarnaast wordt het gebied aan de noordzijde, waar voorheen een parkeergarage stond, binnenkort herontwikkeld.